Վարդան Հակոբյանի պաշտոնական կայքը Գրող, բանասիրական գիտությունների դոկտոր:

Երկեր

Պոեմ իմ մասին կամ՝ 24-ն անց 81

ՎՐՁԻՆՈՎ ԿԱՊԻԿՆԵՐ ԿԱՄ ՈՒՂՂԱԿԻ ՄՈՒԼՅԱԺՆԵՐ

ծաղիկներն առյուծի աչքեր են ծամում դաշտում եւ սերը պսպղում է ջրի ամենահատակում ծղրիդի երգը համտեսում է լուսինը «տիտանիկը» կամաց-կամաց բարձրանում է անանուն խորքերից երկինքը դեմքը թաքցնում է պղտորված ամպերի տակ եւ եսենինի շունը ճանկռոտելով հողը գետնափոսերից մի կերպ հանում է ձագերին մորեխն իջել է մի ոտքի վրա պարող սատանայի քթին կապիկը ձեռքն է առել պիկասսոյի վրձինը եւ սենայի ափին նկարում է բոլորովին մերկ մի աղջկա բնորդուհին« կրում է միայն մի գլխարկ ու մանյակ» հորիզոնի կանացի հրապույրները հուշում են. որ իշխանությունները հատուկ ջերմոցներում դեմոկրատական սկզբունքներով աճեցնում են արհեստավարժ «ընդդիմություններ» եւ խումբ-խումբ ցրում տիրությունով մեկ իսկ աշխարհի ամենագեղեցիկ աղջիկները միշտ եղել են նրանք որոնց ես սիրել եմ: 

 

 

ԲԱՆԱՍՏԵՂԾՈՒԹՅԱՆ ՓՈԽԱՐԵՆ

 

Ես սիրում եմ իմ հայրենիքն անկեղծորեն՝ ինչպես բոլորը եւ

անասելի խորշում եմ

հայրենասիրության մասին խոսքերից, ինչպես,

                                                            իհարկե, ո՛չ բոլորը:

 

Զոհվածներին կխնդրեի՝ հրաժարվել ծաղիկներից

                                                                        նրանց, ովքեր

պսակներ դնելու պահին հատուկ նկարահանվում են՝

հուշարձանները դարձնելով ինչ-որ մի տարրն իրենց քարոզչության:

 

Ռամիկներին կխնդրեի՝ մերժել ձեռքսեղմումները նրանց, ովքեր

միեւնույն պահին ժողովրդի մեջ հատուկ նկարահանվում են ՝

նրան դարձնելով մասն իրենց քարոզչության:

 

Աստծուն կխնդրեի՝ չընդունել մոմավառությունը նրանց, որոնք

հաղորդության պահին խորանում վանքի հատուկ 

                                                                        նկարահանվում են՝

աղոթքը դարձնելով ինչ-որ մի տարրն իրենց քարոզչության:

 

Ես կխնդրեի եւ հանրությանը՝ երբեք չվստահել նրանց, ովքեր

սարեր են խոստանում անվերջ՝

մոռանալով, թե քանի սար է արդեն մնացել հայոց աշխարհում:

 

Տանել չեմ կարող հայրենասիրության մասին տիրադները, իսկ

երբ ճգնում են սերը բառավորել,

սկսում եմ արդեն չսիրել՝ ոչ ինձ, եւ

                                                            ոչ էլ անգամ հայրենիքը:

 

 

ՓՐԿԵԼՈՎ ՕԴԸ ՎԵՐԱՀԱՍ ՃԱՀՃԱՑՈՒՄԻՑ

 

Երբ ծառը շրշաց՝ արդեն երկնքի անվերապահ

անհուններում, ես միանգամից հասկացա

իմաստն այն խոսքի, որ մենք երբեք իրար չէինք ասել:

Ծառը ծառերից դուրս է

զգում, որ ինքը ծառ է:

 

Անձեռնմխելի խնձորը

ես վերցրի քո ձեռքից, եւ

ինձ թվաց, թե մենք

այն ճաշակել ենք դեռեւս Եվայից ու Ադամից առաջ:

 

Ծառերը հենվում են իրենց ստվերներին: Երբ

քար էի ուտում,

նրա ճեղքի մեջ հայտնվեց մի մանուշակ, որից

ջարդվեց իմ ատամը:

 

Տխուր ծառ՝ որպես

Մոցարտի «Ռեքվիեմ»-ը՝

իր իսկ շիրմի վրա:

 

Գրելու ժամանակ գրիչս թղթի սահմաններից

դուրս է գալիս մեկ-մեկ, եւ ես

շարունակում եմ գրել անսահմանության մեջ՝

փրկելով օդը վերահաս ճահճացումներից:

 

Անսկիզբն սկսվում է ծաղկից, որն անպոկելի է:

 

 

ՀԱԿԱՑԱՆԿՈՒԹՅՈՒՆ

 

Մի բարակ թելով իմ պարանոցից կախված՝

լուսնի վրա կարող եք գրել՝ սիրում եմ: Կամ՝

չեմ սիրում:

Բոլոր ուղղությունները սխալ են, բացի

նրանից, որով

ծաղիկները հողից բարձրանում են վեր: Իսկ

գնդակը՝ թեեւ անվրեպ, ինձ չի հանդիպում:

 

Շնորհակալ եմ ինձնից՝ հանրության մեջ

մենակ լինելու խիզախումն ունենալու համար:

  

Երեկ հանդիպեցի մի մարդու, որի աջ ականջի

փոխարեն, ի ծնե, բջջային հեռախոս էր:

Ես գիտեի, որ դա

լինելու է, գիտեի այն օրից, երբ

երբ «քաղաքակրթությունը» երկնեց հեռախոսային սեքսը:

 

 

Ես չքանում եմ, ես չեմ ուզում լինել ծառ,

որի պարանոցից կախված է խիստ կասկածելի

լիալուսինը՝ սիրո

զուգարանային գրություններով,

որոնց մեջ ամենասարսափելին,

թերեւս, սա է. «Ի գիտություն

սիրահարների, հայտարարվում է, որ լուսինը՝ սկսյալ

ս.թ. դեկտեմբերի ...-ից, արդեն պտտվելու է

ոչ թե երկրի, այլ բոլորովին մեկ ուրիշ առանցքի շուրջ»:

Յուրաքանչյուր բառ դիրք է, ոչ թե... ապաստան:

 

Ջուրը դաշտի միջով հոսում է այնպես,

                                                            որ ամեն խոտ զրնգում է:

 

 

ԼՌՈՒԹՅԱՆ ԾԻՐԱՆԻ

 

Ես ոչ մեկի մոտ անկեղծ չեմ այնքան,

որքան մենակության հետ: Քամին

բաղկացած է վայրի խնձորենու ծաղիկներից, իսկ

դու իմ աչքերից ես բաղկացած:

Լռությունը իմ շուրջ սկսում է դողալ,

ինչպես բարդենու տերեւները՝

մոտեցող արագիլի թեւերի տակ:

 

Կարոտը մոռացման սկիզբն է: Հիշողությունս

հիմա զբաղվում է մանրանկարչությամբ, եւ սեն-

տիմենտալ աշնան վերջին վարդն

աննախանձելիորեն ինձ

վրա ծիծաղում է

փշերով, որոնք, անկասկած,

երկարակյաց են անհամեմատ, քան թերթիկները,

որովհետեւ այն, ինչ մեզ կապում-միացնում է,

ընդամենը

իմ ու քո միջեւ ընկած հեռավորությունն է:

 

Ծաղիկը, դիմադրելով իմ աչքերին, ապրում է իր

վերածնունդը: Քարի

ծաղկումը, դա՝ ես եմ: Իսկ Գեղարդն, ասում են,

ապագայի երեւակայությունն է: Թեեւ երբեք ես

չեմ տաքանում այն կրակով, ուր իմ հուշերն են

եւ չեմ գնում այն ճանապարհով, որը

իմը չէ, ոտքերս

սովոր են միայն արգելքների:

 

Արեգակը նայում է թեք: Եվ լույսի մեջ հրաժեշտի

տխրություն կա: Ինքնակենտրոնացում: Ես

զգում եմ վարսանդափոշու համը

շուրթերիս վրա՝

որպես գարնան շնչառություն: Եվ ես մտնում եմ

Պարթենոն,

եւ ես գրկում եմ ծնկները Աթենաս Կույսի՝

Ֆիդիասի ծանր ժպիտների տակ, գիտեմ՝ հոգին

մութի եւ լույսի բեկորներ  է: Քո անզուսպ

գեղեցկությունն ինձ ակամա

դարձնում է բարբարոս: Ներիր:

 

Սիրում եմ մեր անցած վայրերով քայլելը, այն

մի քիչ նման է քեզ հետ հանդիպելուն: Երբ ես

հիշում եմ քեզ,

եւ քեզ մոտ

գալով՝ ես ավելի շուտ քեզ եմ վերադարձնում քեզ: Ի՜նչ

գեղեցիկ է հոշոտում եղնիկն առյուծին: Եվ

իմ վերքից արյան տաք շիթերը

մարմանդ-մարմանդ ընկնում են

հողին՝ ինչպես ծիրանածաղկի կարմիր թերթիկներ:

 

Մի փետուր լողում է խորքերում, եւ ափը չի երեւում:

 

 

ԱՉԵԼՈՒԹՅՈՒՆ՝ ԱՌԱՆՑ ԽԱՉԻ

 

ՈՐՊԵՍ ՆԱԽԱԲԱՆ

 

Երբ փետուրը փոխվում է գրչի, բառերը կարող են

թռչել՝ հորիզոնի վրա վառվող աստղերին համընթաց

                                                                        եւ իրենց

բացած ուղեծիրներով բարենորոգել

                                                            երկնային արքայությունը:

 

ԸՆԹԱՑՔ

Մի որդեկորույս մայր, երկաթաձողերով խոշտանգված

                                                                                    որդու առաջ՝

Սումգայիթում, ձեռքերը տարածել է ետ-խաչելություն՝

                                                                        առանց խաչի-

ցաքուցրիվ մազերի միջից՝ Մարիամի հայացքը

                                                                   հառել է Բարձրյալին

ու ողբում-աղաղակում է եւ

նրա ձայնը՝ ժամանակի միջով անարձագանք,

գալիս է 1915 թվականի խորքերից, անապատներից

                                                                Դեր-Զորի, անհայտից:

 

Աճպարարի պես՝ ուշացած ժամանակն անվերջ

                                                     կրակներ է հանում բերանից:

Հոժարաձյուն գագաթներից

նահանջում են

ամպերը, կայծակները թրատում են կասկածները,

եւ մարգարիտները վերադառնում են կրկին

ծովի խորքերը: Ի՜նչ գեղեցիկ միրուք ունեն

                                                մեր ֆիդայիները, ամեն մեկը՝

մի Մարքս: Իսկ «Կռունկի» տղաները՝

                                                Ռազմիկը, Ռոլեսը, Համլետը,

Ռաֆոն, մյուսները, ձգում են

ժամանակի զսպանակները: Ամենուրեք հիմա

լռություն է՝

կապույտի, խոտի, արեւի եւ,

ամեն ինչի մասին:

Երբ մրսում եմ օտար ճամփաներին,- գրում է Լենորը,

                                                                        - San Diego-ից,-

օվկիանոսների վրայով մեկնում եմ ձեռքս

                                      եւ Ստեփանակերտի փետրվարյան

հրապարակից (դարձյալ՝ 88թ.), ուր

կրակ էր վառել Արաքսյա տատիկը, տաքանում եմ:

 

Կառափնատան գոսնացած կոճղերի միջից՝

սպունգերի նման, հարցականված ու անթեք

մարդկային գլուխներ են աճում-բարձրանում:

 

Ժրաջան մրջյունները փորձում են սարեր

                                          տեղափոխել իրենց կռնակին եւ

ուզում են աշխարհի կառուցվածքը փոխել, քանի որ

մայրամուտն ու արեւածագը շփոթել են իրենց

                                                              տեղերը, իսկ մարդիկ,

լույսը հավերժացնելու հույսը դեռ չկորցրած,

շարունակում են

անթիվ-անհամար դագաղներ պատրաստել

                                                            իրենց հիշողությունից:

 

ՎԵՐՋԱԲԱՆԻ ՓՈԽԱՐԵՆ

Երբ փետուրը փոխվում է գրչի, բառերը կարող են

թռչել՝ հորիզոնի վրա վառվող աստղերին

                                                            համընթաց, եւ իրենց

բացած ուղեծիրներով բարենորոգել

                                                            երկնային արքայությունը:

Իսկ իմ գրիչը դեռեւս փետուր է՝ թռչող արծվի թեւին:

 

ԳՐՈՒԹՅՈՒՆ ԼՈՒՍՆԻ ՎՐԱ՝ ՍԱՔՈՒՆՑ ՍԱՐԻՑ ՎԵՐԵՎ

 

Թե կարողացա ստեղծել երգն այն, որով

մայրս վերադառնալու է

նորից, ուրեմն՝

ես բանաստեղծ եմ ու երեխա:

 

Ես ուզում եմ ինձ մաքրել ինձանից:

 

ՄԱՐԴԸ ԵՎ ՈՉ ՄԱՐԴԻԿ

 

Մարդն սկսել է լողալ ձկներից հետո միայն:

Մարդն սկսել է հոսել առուներից հետո միայն:

Մարդն սկսել է հուր արձակել լուսատուներից հետո միայն:

Մարդն սկսել է ճյուղավորվել ծառերից հետո միայն:

Մարդն սկսել է պտղավորվել ծաղիկներից հետո միայն:

Մարդն սկսել է սավառնել թռչուններից հետո միայն:

Հետո, հետո, ամեն ինչ՝ հետո միայն...

Բայց եթե չլիներ մարդը, նրանից առաջ ոչինչ չէր լինի:

  

 

ՀԱՄԱՍՏԵՂՈՒԹՅՈՒՆ՝ ՑՈՒԼԻՑ ՀԵՏՈ, ԵՐԿՎՈՐՅԱԿԻՑ ԱՌԱՋ

 

Իմ ծնվելուց առաջ ինձ ընտրել էր բանաստեղծությունը:

Մնացածն արյան դինամիկա էր՝ շարժման մեջ արեւի,

սարերի եւ այն հավքերի, որոնք

ուզում էին վազանցել Մեծ քարից վեր սլացող ամպերին:

 

Հորս ունքամեջի մեջ

առյուծի նշանը բացվեց:

 

Ամենաճիշտ քայլս ծննդյան տարեթվի ու ամսի եւ,

                                                                        առավել եւս՝

ծննդավայրի ու ծնողների ընտրությունն էր,

                                                                        որ կատարել եմ:

 

Լեռան ստվերը ձգվել էր այնքան, որ

մատների ծայրով արդեն խուտուտ էր տալիս Թառամնի

ջրերը, այսինքն՝ առավոտվա

ժամը 9-նն անց էր 15 րոպե, եւ

Փունջիկ հորքուրս չորաթանն արդեն ուզում էր փռել

թոնրատան կտուրին: Խաչի պապս՝

Սպիտակաշենում, երբ բացեց իր ձիանոցի դուռը,

միանգամից խրխնջացին 33 ձիերը, եւ նա

իսկույն հայացքն ուղղեց դեպի Արփագետուկ

ու կանչեց. «Տղա է՞»...  Հայրս թունդ խմիչքով հյուրասիրեց՝

 աչքալուսանքի ամեն խոսքի վրա: Ամենագեղեցիկ բառերն

իր օրագրում նա գրեց 1948թ.  մայիսի 21-ին, անփութորեն գինին թափելով իր իսկ տողերին. «Քո հանդեպ

                                                            միայն գայլը չէ գայլ՝

եթե դու թույլ ես»: Իբրեւ

դա ի՜նչ կապ ուներ այդ օրվա հետ, թե՞ ուղղակի

մաթեմատիկոսը հորս մեջ բանաստեղծում էր:

«Տղա՞ է»: Այդ օրը Սաթենիկ եւ Վարդի տատիկներս

փոխնիփոխ արծաթ գոտի կապեցին

ու գնացին շենամիջի աղբյուրը՝ ջրի, իսկ

Հաբի պապս բեղերը սղալում էր այնպես, ասես

Անդրանիկ զորավարի նվիրած թուրն էր սրբում:

Ավելի ուշ, Տերյանի

ուղեկցությամբ՝

Շիրազը մտավ մեր տուն,

ձեռքը դրեց ուսի

 

 

«Պոեմ իմ մասին կամ 24-ն անց 81 րոպե»
«Ակտուալ Արվեստ» մշակութային միություն
Կազմեց և Խմբագրեց Արմենիկ Նիկողոսյանը
ISBN 978-9939-816-16-9
Երևան 2011